مطالعه روابط صفات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد در هیبریدهای ذرت علوفه ای با استفاده از روشهای آماری چند متغیره در مشهد

چکیده

به منظور بررسی و مقایسه عملکرد در ژنوتیپ های ذرت علوفه ای، آزمایشی در سال زراعی 1391 به مدت یک سال در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد اجرا گردید. در این پژوهش 33 هیبرید جدید ذرت علوفه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار تحت رژیم آبیاری نرمال مورد ارزیابی و مطالعه قرار گرفتند. صفات زمان ظهور دانه گرده، تاریخ ظهور سیلک، فاصله بین ظهور دانه گرده و رشته های ابریشمی یا ASI، زمان رسیدگی فیزیولوژیکی، ارتفاع بوته شامل: )ارتفاع تا بلال اصلی، تا برگ پرچم و تا انتهای تاسل(، تعداد برگ شامل: )پائین بلال، بالای بلال و تعداد کل برگ(، طول و عرض برگ بلال، سطح برگ بلال، قطر ساقه، تعداد بوته برداشتی، تعداد بلال، وزن کل بلال ها در دو ردیف، وزن بلال در 6 بوته، وزن کل بوته ها در دو ردیف، وزن 6 بوته برداشتی، قطر بلال و طول بلال اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها از نظر تمام صفات به جز تعداد بلال در بوته بود (p=0.01). ارقام مورد بررسی از نظر عملکرد و اکثر صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری با یکدیگر نشان دادند، به طوری که هیبرید شماره 3 (KLM76005/2-3-1-1-1-1 × MO17) و رقم 704 به ترتیب بالاترین میزان از نظر ارتفاع بوته (150/217 و 450/217 سانتیمتر) بودند. هبیرید شماره 11 (KLM77007/7-3-1-2-2-1-1 × K19/1)   با 549/64  بیشترین میزان بیوماس تر را به خود اختصاص  داد. از نظر شاخص کیفیت علوفه تر هیبریدهای شماره 30 (K48/3-1-1-3-2-1-1-1 × K19/1)  و 24 به ترتیب 45400/0 و 45075/0 بیشترین میزان شاخص کیفیت علوفه تر را داشتند. از بین 33 هیبرید  مورد بررسی هیبریدهای تجاری 24 و 11 به دلیل برتری در عملکرد علوفه تر و خشک می توانند به عنوان هیبرید برتر مد نظر قرار گیرند. برآورد میزان وراثت پذیری صفات نشان داد که وراثت پذیری در اکثر صفات از 51 درصد تا 80 درصد متغیر بوده و بالا بودن وراثت پذیری حاکی از آن است که اثرات ژنتیکی سهم بیشتری در کنترل صفات فوق نشان می دهد. بالاترین میزان وراثت پذیری مربوط به صفت شاخص کیفیت علوفه تر و خشک )به ترتیب  89/79 و 04/77 درصد) و کمترین میزان وراثت پذیری متعلق به صفت تعداد بلال در بوته با 2/14 درصد میباشد. تجزیه و تحلیل همبستگی  صفات در این آزمایش نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار در بین صفات به ترتیب در شاخص کیفیت علوفه خشک با تر(92/0) و شاخص کیفیت علوفه تر با تعداد بلال در بوته  (67/0) و قطر بلال(66/0) است.  بیشترین همبستگی منفی و معنی دار در سطح یک درصد بین صفات شاخص کیفیت علوفه خشک با بیوماس تر (77/0-) و ارتفاع بوته (58/0-) است. با استفاده از تجزیه  به مؤلفه های اصلی پنج مؤلفه اول که مقادیر ویژه بزرگتر از یک داشتند انتخاب شدند. این پنج مؤلفه مجموعاً 76 درصد از تغییرات مدل را توجیه می کردند. بررسی همبستگی صفات بین مولفه ها و متغیرها نشان داد که مولفه اول به تنهایی 31٪ از کل اطلاعات را به خود اختصاص داده است. جهت انجام تجزیه به عامل ها به روش مولفه های اصلی، از چرخش متعامد وریماکس استفاده شد. با توجه به نمودار اسکری پلات 3 عامل اول بیشترین درصد از مقدار کل واریانس در حدود 74 درصد را به خود اختصاص دادند. گروه بندی هیبریدها بر اساس تجزیه خوشه ای )کلاستر( برای 13  صفت به دست آمده از تجزیه به عامل ها موجب گروه بندی 33  هیبرید در 4 گروه مجزا با خصوصیات درون گروهی مشابه و بین گروهی شد. با توجه به نتایج به دست آمده اکثر هیبریدهایی که در گروه چهارم قرار دارند به دلیل بالا بودن شاخص کیفیت علوفه تر و خشک به عنوان گروه برتر و سپس گروه های دوم، اول و سوم در مرتبه های بعد قرار می گیرند. هیبریدهای (ksc704) و (klm77007/7-3-1- 2-2-1-1×k19/1)، (k3640/6×k19) و (k48/3-1-1-3-2-1-1-1×k19/1) به عنوان برترین هیبریدها با بیوماس تر و خشک بالا و شاخص کیفیت علوفه تر و خشک برتر شناسایی شدند.